امکان‌سنجی مدیریت ریسک نکول ناشی از کژمنشی در عقود مبادله‌ای در شرایط اطلاعات نامتقارن با بهره‌گیری از فناوری وب ۳

Abstract

این پژوهش به بررسی امکان‌سنجی مدیریت ریسک نکول ناشی از کژمنشی در عقود مبادله‌ای اسلامی در شرایط اطلاعات نامتقارن می‌پردازد و نقش فناوری وب۳ را در کاهش این ریسک تحلیل می‌کند. با توجه به اهمیت فزاینده عقود مبادله‌ای در نظام بانکی ایران و چالش‌های ناشی از رفتار فرصت‌طلبانه مشتریان، این مطالعه درصدد است چارچوبی تلفیقی برای مهار کژمنشی ارائه دهد. روش تحقیق به‌صورت آمیخته طراحی شده است؛ در مرحله نخست، از تکنیک دلفی و نظر خبرگان بانکی و دانشگاهی برای شناسایی سازه‌ها و شاخص‌های کلیدی استفاده شد. در مرحله دوم، برای آزمون مدل مفهومی، از مدل‌سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) بهره گرفته شد. پایایی و روایی سازه‌ها با معیارهایی چون آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و میانگین واریانس استخراج‌شده (AVE) مورد تأیید قرار گرفت.

نتایج نشان می‌دهد که اطلاعات نامتقارن به‌طور مستقیم کژمنشی را تشدید کرده و در نهایت منجر به افزایش ریسک نکول در عقود مبادله‌ای می‌شود. در مقابل، فناوری وب۳ هم اثر مستقیم کاهنده بر ریسک نکول دارد و هم روابط میان کژمنشی، اطلاعات نامتقارن و نکول را به‌طور معناداری تعدیل می‌کند. این یافته‌ها حاکی از آن است که استفاده از قراردادهای هوشمند، زنجیره‌بلوکی و مکانیزم‌های نظارتی مبتنی بر وب۳ می‌تواند شفافیت و اعتماد متقابل را افزایش داده و از سوء‌استفاده‌های پساعقدی جلوگیری نماید.

نوآوری پژوهش در پیوند نظریه نمایندگی و اقتصاد اطلاعات با ظرفیت‌های وب۳ نهفته است. همچنین، پیشنهادهای اجرایی همچون توسعه پلتفرم‌های قرارداد هوشمند، اشتراک‌گذاری امن داده‌های اعتباری و پایش برخط تخصیص منابع، می‌تواند به‌عنوان راهکارهای عملی برای مدیریت ریسک نکول در نظام بانکی اسلامی مورد استفاده قرار گیرد.